Alfonso X, O Sabio
Vida:
Alfonso X naceu na cidade de Toledo (1221), era fillo primoxénito de Fernando III “O Santo” e da princesa xermana Dona Beatriz de Suabia.
A súa vida está vinculada a Galicia, porque foi onde pasou a súa infancia, criouse na fortaleza de Maceda (Ourense). Aquí aprendeu o galego.
En 1249 casou con Dona Violante, filla de Jaume I de Aragón e Dona Violante de Hungría. Cando tiña 31 anos accedeu ó trono de seu pai.
A súa vida mostroulle dúas caras, unha sempre máis exitosa ca outra. Na península consegue numerosas victorias militares contra os árabes (1243 conquista Murcia; 1246, Xaen; 1248 xunto a seu pai participa no cerco de Sevilla; 1260 toma Salé; 1262, ten Cádiz;…). Estivo enfrentado con Alfonso III de Portugal por culpa do Algarve (problema que se resolveu casándo o rei de Portugal cunha filla de Alfonso X, Beatriz, dese matrimonio nacería o rei Don Dinís).
Pero fracasou na política exterior pois ambicionaba alcanzar a coroa do Emperador Romano-Xermánico, a que tiña dereito por ascendencia materna. Ó atender a cumes máis altos deixou abandonado as tarefas como gobernante peninsular e así tivo que afrontar varios levantamentos mudéxares en Andalucía e ainda aumentaron o morrer o seu fillo primoxénito, Fernando.
O outro fillo Sancho “O Bravo” proclamouse rei fronte os desexos de seu pai que nomeara sucesor a seu fillo, Alfonso. O enfrontamento provocou unha guerra civil, na que todos abandonaron, mesmo o seu neto D. Dínis. Este enfrontamento rematou en 1284 cando Alfonso X morreu e convertiu o seu fillo, en Sancho IV de Castela e León. Din as crónicas que no leito de morte o rei sabio perdoou a seu fillo e nomeouno sucesor.
Obras:
- En castelán
Gran impulsor do castelán que converteu en lingua oficial da monarquía, foi creador, inspirador e promotor de obras.
Impulsou a traducción de textos hebreos, gregos, latinos e mesmo árabes.
Tamén favoreceu a aparición do
Fuero Real (1255)
Libros del Saber de la Astronomía (entre 1255 – 1259): Son quince.
Las Siete Partidas (1256 – 1265): Nome polo que é máis coñecido el Libro del Fuero de las Leyes e que provén da división en sete partes fundamentais de Dereito.
Tablas astronómicas alfonsíes (1262 – 1272)
General Estoria (1272 – 1284)
Libro de ajedrez, dados y tablas ou Lapidario (1276 – 1279)
Creou a Escola de Traductores de Toledo: grupo de estudosos cristians, xudíos e musulmáns, que desenrrolaron unha importantísima labor científica e cultural.
Tamén acolleu na súa corte a trobadores perseguidos polo rei de Francia, italianos, cataláns, etc. e congregou unha parte da xeración intermedia dos poetas galego-portugueses.
- En galego
Sen embargo deixou algo marxinada a nosa lingua, quizais por problemas que tivera coa diocese compostelá, coa que mantivo frecuentemente pelexas, chegando a ignorar o tema xacobeo e mesmo a lle atribuir á Virxe milagres nos que popularmente interviñera o Apóstolo.
Dende finais do s. XII por excelencia da lírica en terras peninsulares era o galego, acudiu a nosa lingua para a súa inspiración poética. Escribiu moi pouco en galego.
1 cantiga de amigo (antigamente de autoría disputada con Sancho I de Portugal)
4 cantigas de amor
35 textos satíricos
4 tenzóns.
Onde verdadeiramente sobresaiu foi na poesía de tema relixioso coa creación das Cantigas de Santa María.
Cantigas de Santa María
Son 420 composicións, elaboradas dende 1264 ata 1283 nas que pretende honrar a figura da Virxe María.
A maioria delas, 360, son narracións de milagres da Virxe; 43 cancións líricas de loor a nai de Xesús; 12 conmemoracións de festas marianas e 5 de festas do Noso Señor. Ademáis levan unha presentación, un prólogo e un epílogo en verso do propio rei.
Nacen como unha obra de propaganda do Rei Sabio, que debido as súas pretensións imperialistas e a rivalidade coa Igrexa debía mostrar prestixio e o poder da corte toledana.
No tocante a súa autoría, debemos supoñer que non todas son obras de Alfonso X. De feito téndese a lle atribuir ó rei a autoría dun pequeño grupo, as restantes foron compostas polos seus colaboradores.
