PERSOEIROS

MARÍA PITA
(A Coruña 1556? - Cambre 1643)

VIDA
Naceu arredor do ano 1556 no seo dunha familia modesta, co nome de María Mayor Fernández de Cámara y Pita.
No ano 1581 casou co carniceiro Xoan de Rois (morto no 1585), co que tivo unha filla: María Alonso de Rois, volveu a casar con outro carniceiro, Gregorio de Rocamonde (morto no 1589) sen fillos, despois voltou casar co mestre de navío andaluz, Sancho de Arratia, no ano 1590 e morreu no 1592 e tivo unha filla Francisca de Arratia e por último, co escudeiro da Real Audiencia, Gil Bermúdez de Figueroa, morto no 1613, co que tivo dous fillos, Xan e Francisco Bermúdez de Figueroa.
A súa vida estivo chea de numerosos pleitos dende débedas e apropiacións de bens, querelas criminais por insultos e agresións; por estes pleitos tivo que viaxar a Corte de Madrid, xa que fora condenada ao desterro, isto levouna a primeira vez no 1596 para solicitar a recompensa polos seus servizos durante o cerco inglés e a segunda no 1606, para confirmar diversas mercés reais (por exemplo licenza para exportar mulas a Portugal, exención da obriga de aloxamento de afectadapor un incendio na Cidade Vella da Coruña).
Faleceu no 1643 en Cambre, ainda que no seu testamento solicitaba ser enterrada no convento de Santo Domingo da Coruña. Conmemorase a súa memoria coa praza do concello na Coruña e unha estatua cunha chama sempre acesa.

O ATAKE DE FRANCIS DUKE.
O 4 de Maio do 1589 as tropas inglesas abriron unha fenda na muralla e comezaron o asalto da vella cidade dirixida polo alférez que, coa bandeira da resistencia na man logrou subir a parte máis alta da muralla. María Pita matou ó alférez inglés. Non se sabe, con qué arma foi coa que lle dou morte ó alférez; hai quen di que coa espada do propio marido (o segundo, Gregorio de Rocamonde, morto nese mesmo asalto), outros din que cos coitelos do negocio persoal e outros disparando. Con esa loita foi o que desmoronou a tropa inglesa e provocou a súa retirada, de máis ou menos 20.000 ingleses. Cando rematou a batalla axudou a recoller os cadaveres e coidar os feridos.

LENDA

LENDA DO APÓSTOLO SANTIAGO.

Conta a lenda que dous discípulos de Xacobe, Atanasio e Teodoro, colleron o corpo sen vida do seu mestre e lévano ó mar onde encontran unha barca sen tripulantes e lista para navegar. Fanse a mar sendo guiados por uns anxos ata as costas de Gallaecia. A súa chegada celébranse uns xogos con lanzas entre cabaleiros. Un deles cae ó mar desaparecendo nas augas e ante a atenta mirada de todos, reaparece xunto a barca, sen magulladuras, pero todo cuberto de conchas de vieiras, recibindo a bendición dos discípulos do apóstolo. En recordo a este milagro do santo, todos os peregrinos xacobeos levan conchas de vieiras nas súas vestimentas…
Mentres a barca seguía o seu camiño empurrada polo vento ata a desembocadura dun río e foi subindo polo cauce ata que se detivo nas areas da ribeira.
Os discípulos amarraron a barca nunha gran pedra labrada que resultou ser un altar pagano ou “Aras Solis”. Sacaron o corpo e depositárono sobre unha gran pedra que se fundiu e adaptouse a forma do corpo. Ante tal prodixo ese lugar cambio o nome romano polo de Pedrón, que despois transformaríase en Padrón.
Como alí non lles parecía un lugar apropiado para enterralo, un deles decidiu pedir axuda mentres que o outro quedaba acompañando o corpo do mestre.
Comezou a camiñar por un carreiro que partía do lugar no que estaban e seguiuno ata que o anoitecer viu ó lonxe unha luz. Dirixiuse cara o curuto dun outeiro e divisou unha construcción; chegou ata porta e chamou con forza.
Alí contestoulle a Raíña Lupa, pero quería quitalo de enriba, entón díxolle que fora ver o Sumo Sacerdote, Régulo, mentres que ela enviaba os seus soldados para apoderarse do corpo. Cando éstes chegaron o lugar do sarcófago, éste elevouse no ar e dirixiuse cara a cima do Picro Sacro. Sen atreverse a tocalo avisaron a Raíña do acontecido. Mentres o discípulo é apresado, pero logra escapar nunha noite cando apareceu dentro da cela unha luz coma de vagalume e abrindo un buraco nos muros permitiu saír o discipulo e abandoar a prisión.
Dirixiuse de novo pedir axuda a Raíña Lupa pidindolle un carro e un par de bois. A Raíña Lupa enviouno ó monte Illianus (Pico Sacro) onde pacen os bois soltos.
Polo camiño tópase cunha serpe que elimina facendo o sinal da cruz.
No prado encóntrase ante un novo engano da Raíña, xa que os animais eran salvaxes e arremeten contra él. Novamente ante o sinal da cruz os bois amansan…
Collendo dous animais que uniron o carro, voltaron o castelo da Raíña Lupa sin que ninguen guiasen os bois. A Raíña Lupa ante tales acontecementos fíxose bautizar alí mesmo, ofrecendo o castelo os discípulos que rechazaron dicindo que sería a vontade de Deus e non a do home a que decidise onde se enterraría o apóstolo.
Despois de dirixirse o Pico Sacro e recolle o sarcófago, deixaron que os bois guiasen o carro onde quixeran. Os animais detiveronse nun campo propiedade da Raíña chamado Libredón, que posteriormente sería “O campo da estrela” dando orixe a cidade medieval de Compostela.
Un ermitaño chamado Pelagio viu luces sobrenaturais ou chuvia de estrelas sobre o lugar cercano, tamén vistas polos veciños e fieis do poblado de San Fiz. Avisado o bispo de Iria Flavio (Padrón) ordenou excavar o lugar, encontrando un pequeño mausoleo de mármore contendo un sepulcro e un corpo que determinaron que se trataba do apóstolo Jacobo Boanerges (San Iacobo, Sant Jacob, San Yago, Santiago).

ESCRITORES GALEGOS

MANUEL CURROS ENRIQUEZ

Vida:
Manuel Curros Enríquez naceu en Celanova (Ourense) en 1851 e morreu na Habana (Cuba) en 1908.
Curros Enríquez marchou da súa casa con quince anos, pois estivera a vivir nun ambiente autoritario dominado pola figura do pai. Mudouse a Madrid onde fixo bacherelato e comezou a carreira de Dereito, que non chegou a rematar.
Participou na revolución de 1868 (para expulsar do trono a raíña Isabel II) aliándose cos republicanos, ideoloxía que sempre permanecería fiel.
Nese anos comezou colaborando na prensa madrileña; tivo que fuxir uns meses a Londres, ó voltar a Madrid comezou traballando como funcionario municipal.
En Madrid participou na sociedade galeguista “Galicia Literaria” onde coindiu con algúns intelectuais galegos que vivían alí.
En 1877 participou con “A Virxe do Cristal”, “O gueiteiro de Penalta” e “Unha voda en Einibó” nun concurso literario convocado en Ourense no que se premiaba con 2.000 reais ó mellor conxunto de tres poemas, que contase unha tradición, un tipo e unha costume de Galicia. Él foi o gañador co cal deulle a oportunidade de atopar un emprego en Ourense, de ese modo deixou Madrid para voltar a Galicia. Nese mesmo ano casou con Modesta Vázquez e tiñeron seis fillos.
Cos problemas que tivo co obispo de Ourense, uníronse problemas persoais e isto fixo que voltase a Madrid onde exerceu o periodismo.
En 1894 emigrou a A Habana onde fundou un periódico, “La tierra gallega” e traballou arreo a prol de Galicia e a súa cultura.

Obra:
A obra literaria en galego de Curros Enríquez está formada por dous libros e algúns poemas soltos compostos en diversas circunstancias.

- Aires da miña terra (1880)
Con este libro Curros Enríquez pretendía enviarlle a sociedade galega do seu tempo unha mensaxe libertadora, transformar a sociedade da incultura, actitude intransixente da Igrexa, o inxusto reparto da riqueza, a miseria…
Non esquencer os tres poemas escritos en 1877, para o concurso literario de Ourense, que se atopan neste libro:
A virxe do Cristal
Recrea con acerto a lenda popular da Virxe de Vilanova dos Infantes (Ourense) onde narra os desgraciados amores de Rosa e Martiño. É o segundo poema narrativo da historia da literatura galega.
Unha voda en Einibó.
O gueiteiro de Penalta.

- O divino sainete (1888)
Trátase dun longo poema que se divide en nove partes (unha introducción e oito cantos) onde nárrase unha imaxinaria peregrinación a Roma, a viaxe efectúase nun tren de sete vagóns, dos que cada un representan un dos sete pecados capitais.
A influencia de Dante é evidente dende o propio título (“Divina Comedia”).
Con este libro de poemas é como únese a liña satírica na literatura culta moderna en galego.